Տատիկս, ով մյուս տարի կդառնա 85 տարեկան, ինչպես ինքն է խոստովանում՝ «մեծացել ու կամակոր է դարձել»։ Նրա կամակորություններից մեկն էլ նրբերշիկով ֆրանսիական հացն է։ Եթե միայն լսեիք, թե ինչ ձայնով է նա պատմում այդ «անկրկնելի» ուտեստի մասին, կմտածեիք, որ խոսքը նվազագույնը սեւ խավիարի եւ սառույցի վրա մատուցվող ոստրեի մասին է։ Տատիկս արդեն 10 տարի է ցանկանում է ուտել հենց այն նրբերշիկն ու հենց այն ֆրանսիական հացը, որը նա կերել է մանկության տարիներին, եւ համն այնպես է տպավորվել, որ մինչեւ հիմա այդ մասին պատմելիս կարելի է զգալ դրանց բույրը։ Ես շատ եմ փորձել կատարել տատիկիս այս «կամակորությունը», սակայն ինչ տեսակի նրբերշիկ ու հաց էլ գնեի (անգամ արտասահմանից էի բերում) միեւնույնն է, այդպես էլ ինձ մոտ ոչինչ չէր ստացվում։ Սակայն հետո ես հասկացա, որ ոչ մի ֆրանսիական հաց, ոչ մի նրբերշիկ չի կարող բավարարել տատիկիս պահանջն ու ցանկությունը, քանի որ խնդիրը ոչ թե ուտելիքի, այլ մանկության եւ դրա հիշողությունների համ ու հոտի մեջ է…
Մեզանից ամեն մեկն իր մանկության համն ու հոտ ունի։ Մտաբերելով սովետական դարաշրջանի մի փոքրիկ հատված՝ ես հիշում եմ, թե ինչպես էին տարրական դասարանի աշակերտներին տաք կաթով բուլկիներ տալիս։ Ճիշտ է դրանք սովորական թարմ բուլկիներ էին՝ առանց որեւէ յուրահատկությունների, բայց դրանից ավելի համեղ բան, հավանաբար ես երբեք չեմ կերել։ Այսօր մեր խանութներում հացաբուլկեղենի լայն տեսականի կա՝ ցանկացած մարդու ճաշակին ու գրպանին հարմար, բայց նման հրաշալի բուլկիներ այլեւս չեն վաճառվում։ Նույնը կարելի է ասել քաղցրաբլիթների (կորժիկ) եւ «արտասահմանյան, սմբուկով» խավիարի մասին։ Մայրս ինձ արգելում էր դպրոցի ճաշարանից գնել սմբուկով խավիարով բրդուճներ. սմբուկով խավիար՝ սեւի հացի մեկ բարակ կտորի վրա քսած, որն արժեր 20 կոպեկ։ Մի անգամ ես գաղտնի գնեցի եւ գուշակեք, թե ի՞նչ պատահեց. հազիվ էի ուզում համտեսել «արգելված պտուղը», երբ համադասարանցիներից մեկը հրեց ինձ, եւ բրդուճն ընկավ ձեռքիցս. իհարկե «բերնքսիվայր»…
Իսկ փողոցում մեծ տակառներով վաճառվող կվա՜սը։ Հիշու՞մ եք. սառը, թարմացնող։ Շատ կարեւոր էր, որ բաժակները թղթյա ու մեկ անգամյա օգտագործման լինեին, այլապես ծնողները թույլ չէին տա վայելել այդ «աստվածային» ըմպելիքը։ Ավելի բարձր դասարաններում, երբ արդեն մութ ու ցուրտ տարիներն էին, մեզ կերակրում էին «վիտամիններով հարստացված» թխվածքաբլիթներով. ես մինչ այժմ ուզում եմ հասկանալ, թե ինչպես էին դրանք պատրաստվում։ Տղաները դրանցով ֆուտբոլ էին խաղում, այրում էին (ի դեպ, այս թխվածքաբլիթները շատ լավ վառվում էին), բայց ես ուտում էի. այնքա՜ն համեղ էր։ Իսկ կարտոֆիլով կարկանդակները. խմորը ռետինի նման ձգվում էր, իսկ կարտոֆիլն էլ շատ քիչ էր լցված։ Բայց երբ տաք կարկանդակների վրա աղ ու կարմիր պղպեղ էին լցնում. մի՞թե դրանից ավելի համեղ բան կար աշխարհում։ Իսկ պոնչիկնե՜րը. դրանց մեջ կրեմ գտնելն ուղղակի երջանկություն էր։ Իսկ «շաքարաքլորը»։ Հապա հիշեք այն ծեր տատիկներին, ովքեր «կեղտոտ փայտիկների վրա, չգիտես թե ինչ ամանների մեջ պատրաստված, անհայտ ծագում ունեցող» (մորս խոսքերն են) սառնաշաքար էին վաճառում…
Մանկության այս բոլոր համերն ու հոտերը դաջված են մեր հիշողության մեջ։ Դրանք օգնում են մտաբերել ու հիշել մեր կյանքի ամենահաճելի, ամենաուրախ եւ ամենահուզիչ պահերը։ Նույնիսկ մի փոքր զգալով մեզ այդքան ծանոթ ու հարազատ համն ու հոտը՝ մենք սուզվում ու հայտվում ենք մի ինչ-որ ավելի բարի, ավելի պայծառ ու լուսավոր, ավելի ջերմ աշխարհում։ Եվ այս ամենի մեջ կարոտի զգացում կա, ասես մի անհասկանալի ձգտում դեպի մայրական կաթը, որի համը ոչ մեկ չի հիշում, բայց այն պահպանվել է մեր գիտակցության հեռավոր մի անկյունում։ Այս անխռովության, անմիջականության եւ երջանկության զգացմանը ոչ մի նրբահամ խորտիկ կամ համադամ ուտելիք չի կարող փոխարինել… Միգուցե հենց դրա մեջ է պետք տեսնել ու գիտակցել կյանքի իմաստը, կամ միգուցե դրանք են այդ բաղձալի երազանքին հասնելու բանալին… Հուսով եմ, որ թեկուզ մեկ վայրկյան, բայց կկարողանամ տատիկիս փոխանցել այս զգացումները։ Հետեւաբար, ես կշարունակեմ փնտրել հենց ԱՅԴ նրբերշիկն ու ֆրանսիական հացը…